Konfrontacje

MUZY miasta – dzielenie się pięknem w procesie projektowania

Europejscy projektanci XXI w. muszą zmierzyć się z intrygującym problemem – jak znaleźć i wzmocnić tożsamość, która jest uważana za bardzo ważny aspekt polityki rozwoju. Celem wykładu jest ustalenie, czym dziś są muzy miasta. Jednocześnie spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, czy mogą one służyć jako wzór lub narzędzie w procesie projektowania w taki sposób, aby nie wpłynąć negatywnie na urok odkrywania miasta, innymi słowy – przyjrzymy się, jak korzystać z ich tajemniczości.

Mieć coś znaczy dbać o to. Dbając o własne dziedzictwo, mieszkańcy uczestniczą w specyficznym procesie odkrywania, są we własnym mieście niczym turyści. Z pomocą muz doświadczają miasta w nowy sposób i odkrywają jego tajemnice.

„MUZY miasta” to architektoniczne badanie, które ma na celu zidentyfikowanie tych cech środowiska miejskiego, które dostarczają inspiracji, sprzyjają kreatywności i odzwierciedlają wartości. Dowiemy się, jak mieszkańcy mogą doświadczyć obecności muz oraz zrozumieć, w jaki sposób przechowują one, skrywają bądź ujawniają tożsamość kulturową – i tym samym piękno.

Dziedzictwo nie przejawia się jedynie w materialnych budowlach. Jest ono obecne w historii miejsc, sposobach przekazywania wiedzy, wydarzeniach z udziałem ludzi i wielu innych niewidzialnych aspektach, które się na nie składają. Powszechne postrzeganie turystyki kulturowej sytuuje ją w obszarze poszukiwania wiedzy. Bycie kulturowym turystą nie sprowadza się jednak do odhaczania kolejnych pozycji na liście i chwaleniu się tym przed znajomymi. Turystyka kulturowa otwiera przed nami nowy wymiar posiadania, związany z dbałością o posiadany przedmiot. Poszukiwanie miejskich muz dostarcza nam zatem modelu współpracy między odwiedzającymi a mieszkańcami, który jest aktywnym procesem dbania o wspólne dziedzictwo. To właśnie ta złożona relacja pomiędzy pamięcią, eksperymentowaniem, obiektem i przestrzenią jest obszarem, w którym działają muzy miasta. Są one władczyniami zbiorowej pamięci, marzeń i indywidualnych oczekiwań.

Dodatkowo przedstawię argumenty przemawiające za postrzeganiem miasta jako żywego muzeum.

Słowo „muzeum” pochodzi ze starożytnego Egiptu, a dokładniej od nazwy mouseion – DOM MUZ – która odnosiła się do ogromnej biblioteki wybudowanej przez Ptolemeusza II Filadelfosa w III w. p.n.e. w Aleksandrii. W budynku tym gromadzono także dzieła sztuki oraz artefakty naukowe i techniczne.

Wraz z nastaniem renesansu i wzrostem zainteresowania złotą przeszłością pragnienie upamiętniania nasiliło się. Dzięki wspaniałym kolekcjom Medyceuszów, Gonzagów i Sforzów muzeum stało się repozytorium wszelkiej wiedzy i reliktów, które były przedmiotem badań niewielkich grup naukowców. W XVI w. wykształciło się postrzeganie muzeum jako teatru pamięci bądź teatru natury.

Włoski filozof Giulio Camillo w dziele pod tytułem Teatr pamięci zaprezentował swoje ambitne plany dotyczące tytułowego teatru pamięci. Opisał on system klasyfikowania całej wiedzy za pomocą zasad mnemotechniki. Jego „teatr” miał się składać z drewnianej konstrukcji w kształcie amfiteatru, zbudowanego w zgodzie z siedmioma porządkami witruwiańskimi, i 49 przegród, z których każda poświęcona byłaby innemu bóstwu. W dzisiejszych czasach to właśnie miasta są depozytariuszami pamięci, wartości i tradycji.

Celem niniejszego eseju jest postawienie pytań dotyczących sposobów, w jaki współczesne miasta funkcjonują jako teatry pamięci. Przyjrzymy się także, jak muzy miasta mogą, poprzez ciągłe dzielenie się, pośredniczyć we współpracy pomiędzy projektantem (architektem lub urbanistą) a turystą i mieszkańcem.

Dr arch. Françoise PAMFIL jest członkinią Związku Architektów Rumunii (UAR) oraz Izby Architektów Rumunii (OAR). Od 1994 r. wykłada projektowanie na bukareszteńskim Uniwersytecie Architektury i Urbanistyki Ion Mincu. Jako czynna architektka jest autorką wielu projektów, artykułów i książek o architekturze. W swojej pracy zawodowej skupia się na zagadnieniach relacji między przestrzenią, pamięcią, percepcją i eksperymentowaniem. Ma ponad dwudziestoletnie doświadczenie w redagowaniu magazynów architektonicznych; obecnie jest redaktorką naczelną pism „igloo media” oraz „igloo habitat & architecture”. Wcześniej byłą redaktorką naczelną magazynu „Arhitectura”, wydawanego przez Związek Architektów Rumunii.

Wykład inauguracyjny DoFA’16 organizowany jest we współpracy z Rumuńskim Instytutem Kultury w Warszawie.

Termin i miejsce: 7 października (piątek), g. 20.00, Kino Nowe Horyzonty, s. 4